Luyện tập: So sánh và nhân hoá

 Lời dẫn 
 Những năm trở lại đây sách giáo khoa mới đã giúp học sinh tiểu học phát triển tư duy, trong các môn học nói chung và môn tiếng việt nói riêng đã giúp cho học sinh nhận biết được cái hay, cái đẹp của tiếng việt . giúp học sinh biết được giá trị thẫm mĩ của tiếng mẹ đẻ đặc biệt phát triển cho học sinh kĩ năng so sánh, kĩ năng nhân hoá . môn luyện từ và câu ở tất cả các lớp đã giúp cho học sinh kĩ năng giao tiếp , hình thành kĩ năng nghe, nói, đọc,viết cho học sinh từ đó giúp cho học sinh phát triển trí tuệ về thế giới xung quanh các em đang sống. Đặc biệt là môn luyện từ và câu ở lớp 3 , sau những năm trực tiếp đứng lớp được gần gủi học sinh nhìn nhận được những gì mà học sinh thu nhặt được trong quá trình học tập trong quá trình công tác . Tôi nhận thấy rằng môn học luyện từ và câu ở lớp 3 có ảnh hưởng rất lớn đến môn tập làm văn cho các lớp 4 và 5 . là lớp học cuối của giai đoạn 1
Môn luyện từ và câu có một tầm quan trọng lớn làm điểm tựa cho các lớp học sau. Nếu học sinh nắm chắc so sánh và nhân hoá ở lớp 3 thì tôi tin chắc rằng em đó sẻ học giỏi môn tập làm văn ở lớp 4 và 5 . để gúp các em học tốt phần so sánh và nhân hoá tôi đưa ra những khái niệm cơ bản và những ví dụ có trong sách giáo khoa để các em tiện học tập và nắm bắt và học tập . những gì còn thiếu sót mong các em cùng bạn đọc góp ý thêm . Chúc các em học giỏi!
 So sánh và nhân hoá 
 A . so sánh 
 I . khái niệm : Là hiện tượng so sánh hai hay nhiều sự vật có những điểm giống nhau về âm thanh , màu sắc , hình dáng ,tính chất ... A (tựa, tưởng, như ,bằng ) B .
 II . tác dụng của so sánh : So sánh có tác dụng làm cho câu văn câu thơ có hình ảnh tư tưởng tình cảm tác giả biểu hiện trong câu thơ câu văn 
 III . phân loại so sánh 
 1 . nhóm so sánh cây cối so sánh với các bộ phận trên cơ thể con người. làm cho các câu văn câu thơ như gần gũi với con người 
 - hai bàn tay em 
 như hoa đầu cành 
	(Huy Cận )
ơi cái dấu hỏi 
Trông ngộ ngộ ghê
Như vành tai nhỏ 
Hỏi rồi lắng nghe
	( Phạm Như Hà )
trẻ em như búp trên cành 
biết ăn ngủ biết học hành là ngoan 
cây pơ mu đầu dóc 
im như người lính canh 
ngựa tuần tra biên giới
dừng đỉnh đèo hí vang 
bà như quả ngọt chính rồi 
càng thêm tuổi tác càng tươi lòng vàng 
 2 . nhóm so sánh ngang bằng . đây là những hình ảnh so sánh các bộ phận cơ thể con người ,cây cối ,hiện tượng thời tiết .. (các từ dùng so sánh . tựa , là , như )
 - mắt hiền sáng tựa vì sao 
 Bác nhìn đến tận Cà Mau cuối trời 
 Em yêu nhà em 
hoa xoan trước ngõ
hoa xao xuyến nở 
như mây từng chùm
	(Tô Hà )
	 Mùa đông
 Trời là cái tủ ướp lạnh
 Mùa hè 
 Trời là cái bếp lò nung
	(Lò Ngân Sủn )
 Cái bảng bằng cái chiếu 
 Cục phấn từ đá ra 
 Thầy viết chữ thật to 
 Chuyện loài người trước nhất 
 ( Xuân Quỳnh )
 3 . nhóm so sánh hơn kém .đây là hiện tượng so sánh giữa con người với con người , các đồ vật với hiện tượng tự nhiên , hiện tượng tự nhiên với con người , cây cối với nhau ..( các từ dùng so sánh ; hơn , kém ,chẳng bằng ) 
 Bế cháu ông thủ thỉ :
 - cháu khoẻ hơn ông nhiều !
 ông là buổi trời chiều 
 Cháu là ngày rạng sáng 
 (Phạm Cúc )
 Ông trăng tròn sáng tỏ 
 Soi rõ sân nhà em 
 Trăng khuya sáng hơn đèn 
 ơi ông trăng sáng tỏ 
 (Trần Đăng Khoa )
 Những ngôi sao thức ngoài kia 
 Chẳng bằng mẹ thức chỉ vì chúng con 
 Đêm nay mẹ ngủ giấc tròn 
 mẹ là ngọn gió của con suốt đời 
	( Trần Quốc Minh )
 4 . nhóm so sánh âm thanh với âm thanh . đây là hiện tượng so sánh âm thanh của các hiện tượng tự nhiên với tự nhiên , của hiện tượng tự nhiên với đồ vật , của đồ vật với hiện tượng tự nhiên ..
 Đã có ai lắng nghe 
 Tiếng mưa trong rừng cọ 
 Như tiến thác dội về
 Như ào ào trận gió 
 	( Nguyễn Viết Bình )
 Côn Sơn suối chảy rì rầm 
 Ta nghe như tiến đàn cầm bên tai 	
	( Nguyễn Trãi )
 Tiếng suối trong như tiếng hát xa 
 Trăng lòng cổ thụ bống lồng hoa 
 ( Hồ Chí Minh )
 Mỗi lúc , tôi càng nghe rõ tiếng chim kêu náo động như tiếng xóc những rổ tiền đồng . chm đậu chen nhau trắng xoá trên trên những đầu cây mắm , cây chà là ,cây vẹt rụng trụi gần hết lá 
 ( Đoàn Giỏi )
 5 . nhóm so sánh hoạt động với hoạt động . đây là hiện tượng so sánh hoạt động của con vật này với con vật khác , hoạt động của đồ vật này với đồ vật khác , hoạt động của con người với đồ vật .
 Con mẹ đẹp sao 
 Những hòn tơ nhỏ 
 Chạy như lăn tròn 
 Trên sân , trên cỏ 
	( Phạm Hổ ) 
 Con trâu đen lông mượt 
 Cái sừng nó vênh vênh 
 Nó cao lớn lênh khênh
 Chân đi như đập đất 
	( Trần Đăng Khoa) 
 “ xuồng con đậu quanh thuyền lớn giống như đàn con nằm quanh bụng mẹ . khi có gió ,thuyền mẹ cót két rên rỉ ,đám xuồng con lại húc húc vào mạn thuyền mẹ như đòi bú tí 
 6 . so sánh đặc điểm . là hiện tượng so sánh đặc điểm của sự vật này với sự vật khác , so sánh tính nết của con người với các đồ vật , so sánh cây cối với đặc điểm của con vật 
 Tiếng suối trong như tiếng hát xa 
 Trăng lồng cổ thụ bống lồng hoa 
	( Hồ Chí Minh )
 Rồi đến chị rất thương 
 Rồi đến em rất thảo 
 ông lành như hạt gạo 
 Bà hiền như suối trong
 	 ( Trúc Thông )
 Cam Xã Đoài mộng nước 
 Giọt vàng như mật ông 
 Sầu riêng 
 Hoa sầu riêng trổ vào cuối năm . Gió đưa hương thơm ngát như hương cau , hương bưởi toả khắp khu vườn .Hoa đậu từng chùm , màu trắng ngà .Cánh hoa nhỏ như vảy cá , hao hao giống cánh sen non , lác đác vài nhuỵ li ti giữa những cánh hoa . mỗi cuống hoa ra một trái .Nhìn trái sầu riêng lủng lẳng dưới cành trông giống những tổ kiến . Mùa trái rộ vào tháng tư tháng năm ta . ( Mai VănTạo )
 Nhớ lại buổi đầu đi học 
 Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa tươi mĩm cười giữa bầu trời quang đãng . Họ thèm vụng và ước ao thầm được như những người học trò cũ , biết lớp , biết thầy để khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ .
 ( Thanh Tịnh ) 
 Từ những cành sấu non bật ra những chùm hoa trắng muốt, nhỏ như những chiếc chuông tí hon . hoa sấu thơm nhẹ . Vị hoa chua chua thấm vào đầu lưỡi , tưởng như vị nắng non của mùa hè mới đến vừa động lại . 
 (Băng Sơn )
 điệu hò chèo thuyền của chị gái vang lên . Tôi nghe như có cơn gió chiều thổi nhè nhẹ qua đồng, rồi vút bay cao .Đôi cánh thần tiên như nâng tôi bay lên lơ lửng,đưa đến những bến bờ xa lạ .Trước mắt tôi , vừa hiện ra con sông giống như sông Thu Bồn từ ngang trời chảy lại .
	(Tiếng hò trên sông -Võ Quảng )
 Cây rau khúc rất nhỏ . Chỉ bằng một mầm cỏ non mới nhú . Lá rau như mạ bạc , trông như được phủ một lượt tuyết cực mỏng .Những hạt sương sớm động trên lá long lanh như những bống đèn pha lê . Hai dì cháu tôi hái đầy rổ mới về 
 ( chõ bánh khúc của dì tôi , TV3 - T1 – Ngô Văn Phú )
 Lần nào trở về với bà , Thanh cũng thấy bình yên và thông thả như thế . Căn nhà , thửa vườn này như một nơi mát mẻ và hiền lành . ở đấy , bà lúc nào cũng sẵn sàng chờ đợi để mến yêu thanh 
	( Thạch Lam )
 Cây mai tứ quý 
 Cây mai cao trên hai mét ,dáng thanh ,thân thẳng như thanh trúc . Tán tròn tự nhiên xoè rộng ở phần gốc , thu dần thành một điểm ở đỉnh ngọn gốc lớn bằng bắp tay , cành vươn đều , nhánh nào cũng rắn chắc 
 Mai tứ quý nở bốn mùa . Cánh hoa vàng thẩm xếp làm ba lớp .Năm cánh dài đỏ tía như ức gà chọi đỏ suốt từ đời hoa sang đời kết trái .Trái kết màu chín đậm , óng ánh như những hạt cườm đính trên từng áo lá lúc nào cũng xum xuê một màu xanh chắc bền .
 ( Nguyễn Vũ Tiềm)
 Sông La ơi sông La 
 Trong veo như ánh mắt 
 Bờ tre xanh im mát 
 Mươn mướt đôi hàng mi 
 bè đi chiều thầm thì 
 gỗ lượn đàn thong thả 
 Như bầy trâu lim dim 
 Đằm mình trong êm ả
 ( Vũ Duy Thông )
 Trên ngọn , một thứ búp như kết bằng nhung và phấn vươn lên .Những đàn bướm trắng , bướm vàng bay đến , thoáng đổ rồi bay đi .Núp trong cuống lá , những búp ngô non nhú lên và lớn dần .Mình có nhiều khía vàng vàng và những sợi tơ hung hung bọc trong làn áo mỏng óng ánh .
 Trời nắng chang chang , tiếng tu hú gần xa ran ran .Hoa ngô xao xác như cỏ may . Lá ngô quắt lại rủ xuống .Những bắp ngô đã mập và chắc , chỉ còn chờ tay người đến bẻ mang về .
 ( Nguyên Hồng )
 Lá bàng 
 Có những cây mùa nào cũng đẹp như cây bàng . mùa xuân, lá bàng mới nảy trông như những ngọn lửa xanh . sang hè , lá thật dày , ánh sáng xuyên qua chỉ còn là màu ngọc bích .Khi lá bàng ngả sang màu lục , ấy là mùa thu.Sang đến những ngày cuối đông , mùa của lá rụng ,nó lại có vẻ đẹp riêng .Những lá bàng mùa đông đỏ như đồng ấy , tôi có thể nhìn cả ngày không chán . Năm nào tôi cũng chọn lấy mấy lá đẹp về phủ một lớp dầu mỏng , bày lên bàn viết .bạn có biết nó gợi lên chất liệu gì không ? chất sơn mài .
 ( Đoàn Giỏi ) 
 Hoa mai vàng 
 Hoa mai cũng có năm cánh như hoa đào , nhưng cánh hoa mai to hơn cánh hoa đào một chút . những nụ mai không phô hồng mà ngời xanh màu ngọc bích . Sắp nở , nụ mai mới phô vàng . Khi nở , cánh hoa ,ai xoè ra mịn màng như lụa . Những cánh hoa ánh lên một sắc vàng muốt , mượt mà . Một mùi thơm lựng như nếp hương phảng phất bay ra .
 Mùa xuân và phong tục Việt Nam 
 Mặt trời lên cao dần . Gió đã bắt đầu mạnh . Gió lên , nước biển càng dữ . Khoảng mênh mmông ầm ĩ càng lan rộng mãi .Biển cả muốn nuốt tươi con đê mỏng mênh như con mập đớp con cá chim nhỏ bé .
 Một tiếng ào dữ dội . Như một đàn cá voi lớn , sóng trào qua những cây vẹt cao nhất , vụt vào thaan đê rào rào 
	 (Chu Văn )
 Quang cảnh làng mạc ngày mùa 
 Trong vườn , lắc lư những chùm quả xoan vàng lịm không trông thấy cuống , như những chuỗi tràng hạt bồ đề treo lơ lững . Từng chiếc lá mít vàng ối . Tàu đu đủ , chiếc lá sắn héo lại nở năm cánh vàng tươi . Buồng chuối đốm quả chín vàng . Những tàu lá chuối vàng ối xoã xuống như những đuôi áo ,vạt áo . nắng vườn chuối trong gió lẫn với lá vàng như những vạt áo nắng , đuôi áo nắng , vẫy vẫy .
 ( Tô Hoài - TV5 , T1 )
 Chiều tối 	
 Nắng bắt đầu trút lên những vòm cây cao, rồi nhạt dần như hoà lẫn với ánh sáng trắng nhợt cuối cùng .
Trong những bụi cây đã thấp thoáng những mảng tối . Màu tối lan dần dưới từng gốc cây , ngả dài trên thảm cỏ , rồi đổ lốm đốm trên lá cành , trên những vòm xanh rậm rạp .
 Bống tối như bức màn mỏng , như thứ bụi xốp , mờ đen , phủ dần lên mọi vật 
	( Phạm Đức – TV5 )
 Vịnh hạ long 
 Cái đẹp của Hạ Long trước hết là sự kì vĩ của thiên nhiên . Trên một diện tích hẹp mọc lên hàng nghìn đảo nhấp nhô khuất khúc như rồng chầu phượng múa . Đảo có chỗ sừng sững chạy dài như bức tường thành vững chãi , ngăn khơi với lộng , nối mặt biển với chân trời .Có chỗ đảo dàn ra thưa thớt , hòn này với hòn kia biệt lập , xa trong như quân cờ bày chon von trên mặt biển . Tuỳ theo sự phân bố của đảo , vịnh hạ long lúc toả mênh mông, lúc thu hẹp lại thành ao , thành vũng ,lúc bị kẹp giữa hai triền đảo như một dòng suối , lúc uốn quanh chân đảo như một dải lụa xanh . 
 Tuy bốn mùa là vậy , nhưng mỗi mùa Hạ Long lại có những nét riêng biệt , hấp dẫn lòng người 
 B . Nhân hoá
 I . Khái niệm : là hiện tượng dùng các từ ngữ gọi, tả, nói ,với các đồ vật, cây cối ,con vật như nói với người khi nói viết trong văn bản cũng như trong giao tiếp gọi là nhân hoá 
 II . Tác dụng của nhân hoá : làm cho câu văn câu thơ như gần gũi với con người làm cho đồ vật, cây cối, con vật như mang tâm tư tình cảm của con người 
 III . phân loại :
 1) nhóm nhân hoá con vật được gọi tả nói như con người
 Anh đom đóm
	 Mặt trời gác núi 
 Bóng tối tan dần 
 Anh đóm chuyên cần 
 Lên đèn đi gác 
( Võ Quảng ) 
Ngày hội rừng xanh 
 Chim gõ kiến nổi mỏ 	 Công dẫn đầu đội múa 
 Gà rừng gọi vòng quanh 	 Khướu lĩnh xướng dàn ca
 Sáng rồi ,đừng ngủ nữa Kì nhông diẽn ảo thuật 
 Nào , đi hội rừng xanh ! Thay đổi hoài màu da.
 Tre trúc thổi nhạc sáo 	 Nấm mang ô đi hội 
 Khe suối gảy nhạc đàn 	 Tới suối, nhìn mê say :
 Cây rủ nhau thay áo 	 Ơ kìa, anh cọn nước 
 Khoác bao màu tươi non	 Đang chơi trò đu quay !
(Vương Trọng )
 Cua càng thổi xôi 
 Cua Càng đi hội 	 Hai tay dụi mắt 
Cõng nồi trên lưng 	 Tép chép miệng :xong !
Vừa đi vừa thổi 	 Chú Tôm về chậm 
Mùi xôi thơm lừng 	 Dắt tay bà Cồng .
Cái Tép đỏ mắt 	 Hong xôi vừa chín
Cậu ốc vặn mình 	 Nhà đổ mái bằng 
Chú Tôm lật đật	 Trà pha thơm ngát 
Bà Sam cồng kềnh	 Mời ông Dã Tràng 
Tép chuyên nhóm lửa	 Dã Tràng móm mém 
Bà Sam dựng nhà 	 ( Rụng hai chiếc răng )
Tôm đi chợ cá	 Khen xôi nấu dẻo
Cậu ốc pha trà	 Có công Cua Càng .
 (Nguyễn Ngọc Phú )
 2 ) Nhóm nhân hoá cây cối được gọi tả nói như con người 
 Những chị lúa phất phơ bim tóc 
	Những cậu tre bá vai nhau thì thầm đứng học 
	Đàn cò áo trắng 
	Khiêng nắng 
 	Qua sông
	Cô gió chăn mây trên đồng 
	Bác mặt trời đạp xe qua ngọn núi 
( Trần Đăng Khoa )
 3) Nhóm đồ vật được gọi tả nói như như con người :
 Đồng hồ báo thức 
	Bác kim giờ thận trọng
	Nhích từng li , từng li
	Anh kim phút lầm lì
	đi từng bước , từng bước 
	Bé kim giây tinh ngịch 
	Chạy vút lên trước hàng 
	Ba kim cùng tới đích 
Rung một hồi chuông vang 
 3) nhóm nhân hoá các hiện tượng tự nhiên được gọi tả nói như con người 
 Ông trời bật lửa 
	Chị mây vừa kéo đến 
 	Trăng sao trốn cả rồi 
	Đất nống lòng chờ đợi 
	Xuống đi nào, mưa ơi
	Mưa !Mữa xuống thật rồi !
 Đất hả hê uống nước 
	Ông sấm vỗ tay cười 
 	Làm bé bừng tỉnh giấc
 Chớp bỗng loè chói mắt 
 Soi sáng khắp ruộng vườn 
 Ơ! Ông trời bật lửa 
 Xem lúa vừa trổ bông .
	( Đỗ Xuân Thanh )
	Thì thầm 
	Gió thì thầm với lá 	 Trời mênh mông đến vậy 
 Lá thì thầm cùng cây 	Đang thì thầm với sao
	Và hoa và ong bướm	Sao trời tưởng im lặng 
 Thì thầm điều chi đây	Lại thì thầm cùng nhau
 ( Phùng Ngọc Hùng )
	 Mưa
Mây đen lũ lượt 
Kéo về chiều nay 
Mặt trời lật đật 
Chui vào trong mây
Chớp đông chớp tây 	Bà xỏ kim khâu 
 Rồi mưa nặng hạt 	Chị ngồi đọc sách 
Cây lá xoè tay	Mẹ làm bánh khoai 
Cứng làn nước mát 	Lửa reo tí tách 
Gió reo gió hát 	Chỉ thương bác ếch 
Giọng trầm giọng cao 	Lặn lội trong mưa 
Chớp dồn tiếng sấm 	Xem từng cụm lúa 
Chạy trong mưa rào 	Phất cờ lên chưa
	(Trần Tám )