BÁO CÁO SÁNG KIẾN: (Theo hướng dẫn số 216/HD-SKHCN ngày 12 tháng 6 năm 2015 của Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thái Bình) I. THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN. 1. Tên sáng kiến: Một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong trường Tiểu học. 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Trong trường tiểu học nói chung và trường tiểu học Thị Trấn nói riêng. 3. Tác giả: Họ và tên: Phạm Thị Hiền Giới tính: Nữ Ngày tháng năm sinh: 20 tháng 10 năm 1973 Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm Chức vụ, đơn vị công tác: BTCB - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Thị trấn Đông Hưng – huyện Đông Hưng – tỉnh Thái Bình. Điện thoại: 0936201773 Email. [email protected] Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100% 4. Đồng tác giả: Không 5. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Không 6. Đơn vị áp dụng sáng kiến: Tên đơn vị: Trường tiểu học Thị Trấn Đông Hưng Địa chỉ: Tổ 2- Thị trấn Đông Hưng – huyện Đông Hưng – tỉnh Thái Bình Điện thoại: 0363 791 367 7. Thời gian áp dụng sáng kiến lần đầu: năm học 2021 – 2022, II. BÁO CÁO MÔ TẢ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: Một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong trường Tiểu học. 2. Lĩnh vực áp dụng của sáng kiến: Quản lý giáo dục. 3. Mô tả bản chất của sáng kiến: 3.1. Tình trạng giải pháp đã biết: Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong trường tiểu học là hoạt động được tổ chức theo mục tiêu, nội dung, chương trình dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Bản chất của hoạt động này là thông qua các loại hình hoạt động, các mối quan hệ nhiều mặt, nhằm giúp người học chuyển hoá một cách tự giác, tích cực tri thức thành niềm 1 tin, kiến thức thành hành động, biến yêu cầu của nhà trường thành chương trình hành động của tập thể lớp học sinh và của cá nhân học sinh, tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm tri thức, thái độ, quan điểm và hành vi ứng xử của mình trong môi trường an toàn, thân thiện có định hướng giáo dục. Thông qua hoạt động giáo dục kĩ năng sống có thể giúp học sinh sống một cách an toàn, khoẻ mạnh, có khả năng thích ứng với biến đổi của cuộc sống hàng ngày. Rèn luyện cho học sinh các kĩ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi như: kĩ năng giao tiếp ứng xử có văn hoá; kĩ năng tổ chức quản lý và tham gia các hoạt động tập thể với tư cách là chủ thể của hoạt động; kĩ năng tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện; củng cố, phát triển các hành vi, thói quen tốt trong học tập, lao động và công tác xã hội. Bồi dưỡng thái độ tự giác tích cực tham gia các hoạt động tập thể và hoạt động xã hội; hình thành tình cảm chân thành, niềm tin trong sáng với cuộc sống, với quê hương đất nước; có thái độ đúng đắn đối với các hiện tượng tự nhiên và xã hội. Như vậy, hoạt động giáo dục kĩ năng sống thực sự cần thiết. Do đó cần phát huy tối đa vai trò, tác dụng và hiệu quả của hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Trong năm học này, trường Tiểu học Thị trấn Đông Hưng có tổng số 450 học sinh, trong đó có 210 đội viên và 230 nhi đồng. Liên đội trường gồm 6 Chi đội, 15 phân đội, 17 Sao nhi đồng và 20 phụ trách Sao. Trong những năm học qua Ban giám hiệu nhà trường luôn trú trọng chỉ đạo thực hiện hoạt động công tác Đội. Các em đội viên, học sinh nhiệt tình, tích cực tham gia những hoạt động mà nhà trường đề ra và các em luôn siêng năng, cần cù trong học tập. Liên đội trường thường xuyên tham mưu, đề xuất ban giám hiệu tổ chức đa dạng các phong trào đúng theo kế hoạch năm, tháng, tuần đã đề ra, căn cứ theo chủ điểm từng tháng và nội dung do Hội đồng Đội và Phòng Giáo dục phát động. Tuy nhiên công tác giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường vẫn còn một số hạn chế nhất định: - Một số học sinh chưa có nhận thức đúng về ý thức tự giác, tích cực trong học tập, kiến thức cuộc sống hằng ngày, các em chưa đạt được những kỹ năng cơ bản nhất mà một học sinh cần phải có. - Các hoạt động Đội tuy mang lại hiệu quả nhưng tính chất giáo dục các kỹ năng cho học sinh chưa đúng mức và đầy đủ. - Cơ sở vật chất chưa đảm bảo phục vụ trong các hoạt động ngoài giờ lên lớp cũng như phục vụ hoạt động Đội. * Nguyên nhân: - Đa số người dân là công nhân đi làm cả ngày để con cho ông bà chăm, thời gian phần lớn trong ngày là đi làm các công việc mưu sinh kiếm tiền, ít quan tâm đến con em mình. - Một số học sinh còn thờ ơ trong các buổi ngoại khóa, chưa thật sự hiểu về ý nghĩa của các ngày lễ lớn nhưng thế nào, một phần các em nghĩ chưa đúng hoạt động phong trào Đội chỉ hoạt động vui chơi chứ không quan trọng trong việc học trên lớp nên một 2 bộ phận học sinh không hứng thú trong việc sinh hoạt tập thể chỉ thích vui đùa nói chuyện riêng từ đó, sự nhận thức, kỹ năng sống, năng lực phẩm chất của các em vẫn còn hạn chế làm cho chất lượng sinh hoạt ngoại khóa của trường ngày càng khó gần với các em hơn. - Bên cạnh đó một số giáo viên chỉ chú trọng đến công tác chuyên môn nên chưa thật sự quan tâm đến việc làm thế nào để học sinh được rèn luyện các kĩ năng sống ngoài thực tế, giáo viên thường chỉ áp đặt cho học sinh làm theo những hoạt động của mình, nên một số học sinh chưa phát huy được một số kĩ năng cần thiết trong quá trình học tập. - Các hoạt động công tác Đội chưa thực sự đa dạng, chưa hướng nhiều đến giáo dục các kỹ năng cho học sinh. Từ những thực trạng nêu trên, hai năm học qua bằng tâm huyết của bản thân, sự tích cực học hỏi, tự nghiên cứu và triển khai thực hiện tại đơn vị đã có hiệu quả rõ rệt, tôi đã mạnh dạn viết sáng kiến “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong trường Tiểu học.” để trao đổi với các bạn đồng nghiệp. 3.2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến: 3.2.1. Mục đích của giải pháp: Hiện nay, chúng ta trong thời đại Công nghệ – Thông tin và hội nhập quốc tế, HS có những hiểu biết khá phong phú nhờ truy cập Internet, nhưng kĩ năng sống của các em còn nhiều hạn chế. Đa phần các em học sinh ở trường tiểu học hiện nay đều thiếu kĩ năng sống, thiếu khả năng phân tích và khả năng nhận thức đúng – sai các vấn đề dẫn đến lúng túng, không biết cách xử lý các tình huống thường gặp trong cuộc sống. Những năm học gần đây, Bộ Giáo dục – Đào tạo đã phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện – học sinh tích cực”, với yêu cầu tăng cường sự tham gia một cách hứng thú của học sinh trong các hoạt động giáo dục trong nhà trường và tại cộng đồng với thái độ tự giác, chủ động và ý thức sáng tạo. Qua nhiều năm dạy học và chỉ đạo công tác chuyên môn ở trường Tiểu học Thị trấn Đông Hưng, tôi thấy thực trạng của việc rèn kĩ năng sống ở trường như sau: * Nhà trường: Trong những năm học qua, Bộ Giáo dục đào tạo đưa nội dung giáo dục kĩ năng sống lồng ghép vào các môn học và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, nhà trường tiến hành triển khai đồng bộ đến toàn thể cán bộ giáo viên về việc tăng cường rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh. Đẩy mạnh thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Yêu cầu mỗi thầy, cô giáo cần tâm huyết, trách nhiệm hơn trong việc giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh. Mỗi giáo viên trong nhà trường không chỉ nâng cao chất lượng chuyên môn nghiệp vụ, mà còn thường xuyên quan tâm đến đời sống, tâm tư tình cảm của học sinh. Yêu cầu là như vậy nhưng kết quả của việc rèn kĩ năng sống cho HS chưa thực sự đáp ứng với yêu cầu của xã hội hiện nay. * Giáo viên: 3 Giáo viên thường tập trung lo lắng cho những em có những vấn đề về hành vi và khả năng tập trung kém. Những học sinh này thường không có khả năng chờ đến lượt, không biết chú ý lắng nghe và không biết làm việc theo nhóm, điều này làm cho HS không thể tập trung lĩnh hội những điều giáo viên dạy. Vì vậy, giáo viên phải tốn rất nhiều thời gian đầu tư để giúp HS có được những kĩ năng sống cơ bản ở trường Tiểu học. Vẫn còn có GV chưa nắm chắc về nội dung giáo dục kĩ năng sống theo từng khối lớp, những kĩ năng sống cơ bản nào, chưa biết vận dụng từ những kế hoạch định hướng chung của nhà trường để đưa vào kế hoạch cụ thể rèn kĩ năng sống cho học sinh của lớp mình. Một bộ phận giáo viên chưa thực sự quan tâm đến việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh mà chỉ chú trọng truyền thụ kiến thức ở sách giáo khoa nên chưa đầu tư thời gian tìm tòi nghiên cứu các hình thức và phương pháp tổ chức cho các hoạt động rèn kĩ năng sống nên chưa tạo được sự hứng thú học tập cho học sinh. * Học sinh: - Một bộ phận học sinh học tập thụ động, chủ yếu chỉ nghe và làm theo thầy cô giáo, ít sáng tạo, tính tự giác chưa cao, lười hoạt động. - Học sinh chỉ trú trọng học kiến thức, khả năng ứng phó với các tình huống trong cuộc sống kém, tính tự tin ít, tự ti nhiều, thường nóng nảy, gây gổ lẫn nhau, kĩ năng giao tếp hạn chế, vẫn còn hiện tượng nói tục, chửi bậy ở một số học sinh. * Phụ huynh: - Nguyên nhân khiến đa phần học sinh khó tiếp cận được các hoạt động kĩ năng thực hành xã hội là do phụ huynh không cho phép. Đa số phụ huynh cho rằng con em mình chỉ cần học giỏi kiến thức.Có phụ huynh nóng vội trong việc dạy con; họ chỉ chú trọng đến việc dạy con mình biết đọc, biết viết, hoặc biết làm toán mà không cần quan tâm đến việc con học được kĩ năng sống nào khi đến trường. - Phụ huynh học sinh chỉ khuyến khích các con tìm tòi kiến thức mà quên hướng cho con em mình làm tốt hoạt động đoàn thể, hoạt động xã hội và cách ứng xử trong gia đình. - Đồng thời có phụ huynh chiều chuộng con cái khiến trẻ không có kĩ năng tự phục vụ, phụ huynh chỉ chú ý đến khâu chăm con ăn uống mà không chú ý đến dạy con mình cần ăn, uống như thế nào, sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống thế nào cho đúng? Và vì sao chúng ta cần những đồ dùng, vật dụng đó? - Từ những thực trạng trên đây, thì việc “Rèn kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học” là một việc làm vô cùng cần thiết để giúp cho các em say mê, hứng thú trong học tập, các em thấy mình mạnh dạn hơn trong giao tiếp, tự tin hơn trong việc thể hiện những năng lực của bản thân. 3.2.2. Nội dung giải pháp 4 Căn cứ vào các cơ sở khoa học như đã trình bày ở trên, ngoài việc bám sát các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên, tôi đã mạnh dạn đổi mới cách làm đạt hiệu quả bằng các giải pháp chủ yếu sau đây: 3.2.2.1. Nhận thức sâu sắc về việc dạy trẻ kĩ năng sống Hoạt động giáo dục kĩ năng sống là hoạt động được tổ chức theo mục tiêu, nội dung, chương trình dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Bản chất của hoạt động này là thông qua các loại hình hoạt động, các mối quan hệ nhiều mặt, nhằm giúp người học chuyển hoá một cách tự giác, tích cực tri thức thành niềm tin, kiến thức thành hành động, biến yêu cầu của nhà trường thành chương trình hành động của tập thể lớp học sinh và của cá nhân học sinh, tạo cơ hội cho học sinh trải nghiệm tri thức, thái độ, quan điểm và hành vi ứng xử của mình trong môi trường an toàn, thân thiện có định hướng giáo dục. Thông qua hoạt động giáo dục kĩ năng sống có thể giúp học sinh sống một cách an toàn, khoẻ mạnh, có khả năng thích ứng với biến đổi của cuộc sống hàng ngày. Rèn luyện cho học sinh các kĩ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi như: kĩ năng giao tiếp ứng xử có văn hoá; kĩ năng tổ chức quản lý và tham gia các hoạt động tập thể với tư cách là chủ thể của hoạt động; kĩ năng tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện; củng cố, phát triển các hành vi, thói quen tốt trong học tập, lao động và công tác xã hội. Bồi dưỡng thái độ tự giác tích cực tham gia các hoạt động tập thể và hoạt động xã hội; hình thành tình cảm chân thành, niềm tin trong sáng với cuộc sống, với quê hương đất nước; có thái độ đúng đắn đối với các hiện tượng tự nhiên và xã hội. Như vậy, hoạt động giáo dục kĩ năng sống thực sự cần thiết. Do đó cần phát huy tối đa vai trò, tác dụng và hiệu quả của hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. 3.2.2.2. Xác định những kĩ năng sống cơ bản cần dạy HS ở lứa tuổi tiểu học: Đối với tâm sinh lý trẻ em bậc tiểu học thì có nhiều kĩ năng quan trọng mà trẻ cần phải biết trước khi tập trung vào học văn hoá đặc biệt là trẻ em độ tuổi lớp 1. Thực tế kết quả của nhiều nghiên cứu đều cho thấy các kĩ năng quan trọng nhất trẻ phải học vào thời gian đầu của năm học chính là những kĩ năng sống như: sự hợp tác, tự kiểm soát, tính tự tin, tự lập, tò mò, khả năng thấu hiểu và giao tiếp. Việc xác định được các kĩ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi sẽ giúp giáo viên lựa chọn đúng những nội dung trọng tâm để dạy trẻ. Sau đây là một số kĩ năng sống cần giáo dục cho học sinh Tiểu học: - Kỹ năng ứng xử nơi học đường với bạn bè, thầy cô hay bạn khác lớp. - Các nghi thức giao tiếp căn bản và kỹ năng tạo dựng các mối quan hệ. - Kỹ năng trình bày và chia sẻ thông tin. Kỹ năng thuyết trình. - Kỹ năng kể chuyện, thực hành kể chuyện. - Kỹ năng học trên lớp và tự học ở nhà để đạt hiệu quả tốt nhất. - Kỹ năng quản lý bản thân, tinh thần tự tôn và coi trọng giá trị của chính mình. - Kỹ năng thích ứng với mọi môi trường, điều kiện sống khác nhau. 5 - Kỹ năng đặt mục tiêu trong công việc, học tập và tạo động lực để đạt được mục tiêu đó. Kỹ năng giải quyết vấn đề. Kỹ năng làm việc đội nhóm. - Kỹ năng lãnh đạo và hành vi tích cực. Tinh thần trách nhiệm và kỹ năng tổ chức công việc hiệu quả. - Nhận thức giới tính và nhận thức cảm xúc học đường. Kỹ năng tự chăm sóc bản thân. - Kỹ năng cứu thương: Sơ cấp cứu, xử lý tình huống, cấp cứu đuối nước, băng bó vết thương, cách xử lý khị bị điện giật- cháy bỏng. - Kỹ năng sinh hoạt tập thể. Kỹ năng giải quyết vấn đề. Kỹ năng làm báo tường. Kỹ năng tốc ký. Kỹ năng bơi lội. 3.2.2.3. Cụ thể hóa nội dung của những kĩ năng cơ bản mà giáo viên cần dạy HS: Kĩ năng hợp tác: Bằng các trò chơi, câu chuyện, một vấn đề, một bài hát giáo viên giúp trẻ học cách cùng làm việc với bạn, đây là một công việc không nhỏ đối với các em học sinh lứa tuổi này. Khả năng hợp tác sẽ giúp các em biết cảm thông và cùng làm việc với các bạn. Hình ảnh học sinh trường Tiểu học Thị trấn biểu diễn múa chèo 6 Hình ảnh HS nhà trường tham gia cuộc thi KUN - Bảo vệ môi trường Kĩ năng thích tò mò, ham học hỏi, khả năng thấu hiểu: Đây là một trong những kĩ năng quan trọng nhất cần có ở các em vào giai đoạn này là sự khát khao được học. Người giáo viên cần sử dụng nhiều tư liệu và ý tưởng khác nhau để khơi gợi tính tò mò tự nhiên của các em. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng, các câu chuyện hoặc các hoạt động và tư liệu mang tính chất khác lạ thường khơi gợi trí não nhiều hơn là những thứ có thể đoán trước được. Hình ảnh học sinh trường Tiểu học Thị trấn trong cuộc thi Rung chuông vàng môn Tiếng Anh 7 Kĩ năng giao tiếp: Giáo viên cần dạy trẻ biết thể hiện bản thân và diễn đạt ý tưởng của mình cho người khác hiểu, trẻ cần cảm nhận được vị trí, kiến thức của mình trong thế giới xung quanh nó. Đây là một kĩ năng cơ bản và khá quan trọng đối với trẻ. Nó có vị trí chính yếu khi so với tất cả các kĩ năng khác như đọc, viết, làm toán và nghiên cứu khoa học. Nếu các em cảm thấy thoải mái khi nói về một ý tưởng hay chính kiến nào đó, các em sẽ trở nên dễ dàng học và sẽ sẵn sàng tiếp nhận những suy nghĩ mới. Đây chính là yếu tố cần thiết để giúp học sinh sẵn sàng học mọi thứ. Hình ảnh học sinh trường Tiểu học Thị trấn trong hoạt động Vui tết Trung thu 8 Kĩ năng sống tự tin: Một trong những kĩ năng đầu tiên mà giáo viên cần chú tâm là phát triển sự tự tin, lòng tự trọng của trẻ. Nghĩa là giúp trẻ cảm nhận được mình là ai, cả về cá nhân cũng như trong mối quan hệ với những người khác. Kĩ năng sống này giúp trẻ luôn cảm thấy tự tin trong mọi tình huống ở mọi nơi. Dạy cho trẻ luôn tự tin và luôn biết sẻ chia, có tấm long nhân ái. 9 Hình ảnh học sinh tự tin giao tiếp trong buổi lễ Đại hội Liên đội Hình ảnh học sinh trong hoạt động ủng hộ các bạn miền Trung trong đợt lũ lụt 10
Tài liệu đính kèm: