Chuyên đề Bồi dưỡng Tiếng Việt lớp 3

Chuyªn ®Ò 1 : BiÖn ph¸p tu tõ vÒ tõ 
 Bài 1 : So sánh
I. Thế nào là so sánh ?
 So sánh là đem hai vật có những nét giống nhau hoặc gần giống nhau (tương đồng) đặt cạnh nhau nhằm làm cụ thể hóa vật được so sánh .
2. Yêu cầu khi so sánh :
 So sánh ít nhất phải có hai vật. Hai vật đó phải có những nét giống nhau hoặc gần giống nhau về hình dáng, màu sắc, tác dụng hoặc ý nghĩa nào đó.
3. Dấu hiệu so sánh :
 Căn cứ vào từ so sánh : như, là, như là, giống như, y như, hệt như, tựa như,.
4. Các bài tâp vận dụng khi học biện pháp so sánh:
 Dạng 1 : Nhận diện biện pháp so sánh trong các ngữ liệu :
HS làm các bài tập 1,2tr65, 1,2,3tr67 ; 1,2,3tr69; 1tr71; 1tr72; 1,2tr74;2tr75; (TVNC 3)
Dạng 2: Đặt câu có hình ảnh so sánh: 
HS làm bài 3 tr78.
HS đặt câu theo chủ đề cho trước có sử dụng nhân hóa.
Dạng 3: Viết đoạn văn có sử dụng so sánh.
 Bài 2: Nhân hóa
Thế nào là nhân hóa ?
Nhân hóa là gán cho động vật , vật ,cây cối ( không phải người) những hoạt động , tình cảm , cách xưng hô của người nhằm làm cho đối tượng được miêu tả trở nên gần gũi , sinh động.
Những cách nhân hóa thường dùng:
C1 : Nhân hóa bằng cách lấy cách gọi tên , cách xưng hô của người gán cho vật .
VD : Cô bàng, Chú chim sâu, ChÞ lúa ..	
LƯU Ý : Khi dùng cách nhân hóa này để nâng cao tác dụng của vật được nhân hóa thì những vËt ®­îc nh©n hãa ng­êi ta th­êng viÕt hoa. 
 C2: Nhân hóa bằng cách gán các hoạt động của người cho vật.
VD: Chú chim sâu đang ôn lại bài hát mà sáng nay cô giáo vừa dạy.
C3: Nhân hóa bằng cách gán cho vËt nh÷ng ®øc tÝnh,t×nh c¶m của người .
VD: Chị mây rất yêu thương che trở cho đàn con.
Các bài tập vận dụng khi học nhân hóa.
 Dạng 1:Nhận diện vật nhân hóa trong các ngữ liệu:
 HS làm các bài tập : 1tr80
Dạng 2: Phối hợp nhận diện vật nhân hóa, dấu hiệu nhân hóa,ý nghĩa của nhân hóa trong các ngữ liệu:
HS làm các bài tập 1tr83, 1,2tr85, 1tr87,1,2tr93,2tr 94.
Dạng 3: Đặt câu có sử dụng so sánh.
HS làm bài tập : 2tr82, 2tr89,2tr84
Dạng 4: Viết đoạn văn theo yêu cầu hoặc câu chuyện tưởng tượng có sử dụng nhân hóa :
HS làm bài tập 2tr87,1tr89,3tr93
Dạng 5 : Viết đoạn văn có sử dụng cả so sánh và nhân hóa theo yêu cầu.
 Bài 1: Bằng biện pháp nhân hóa và so sánh hãy tả cánh đồng lúa ở quê em.
 Bài tham khảo: Hoa lóa
 Ai ®· mét lÇn ghÐ qua lµng t«i h¼n kh«ng thÓ nµo quªn ®­îc mïi h­¬ng lóa nång nµn quyÖn trong giã chiÒu nhÌ nhÑ cuèi thu. Hßa trong mét mµu xanh bÊt tËn tr¶i dµi tõ lòy tre ®µu xãm ®Õn m·i tËn con ®ª , nh÷ng b«ng hoa lóa m­ît mµ tr¨ng tr¾ng nh­ ®ua nhau táa h­¬ng. Mïi h­¬ng Êy nh­ quyÖn , nh­ «m Êp c¶ mét vïng quª réng lín. Nhòng b«ng lóa nh­ nh÷ng ngän cê cña nghÜa nghÜa qu©n x­a ®ang vïng lªn ®Ó th¸ch thøc cïng giã m­a , s©u bÖnh. ¤ng mÆt trêi ®ang cè s­ëi nh÷ng tia n¾ng cuèi cïng ®Ó gióp ®­a ch¸u yªu cña m×nh kÕt thªm nh÷ng vÞ h­¬ng ®Ëm ®µ, man m¸t vµ rÊt riªng , rÊt khã quªn Êy.
Bµi 2: B»ng biÖn ph¸p nh©n hãa vµ so s¸nh , em h·y t¶ mét v­ên c©y.
 Bµi tham kh¶o
 Buæi s¸ng v­ên c©y thËt lµ nhén nhÞp. ¤ng mÆt trêi ©u yÕm gäi nh÷ng ®øa ch¸u yªu cña m×nh d¹y b»ng nh÷ng tia n¾ng Êm ¸p.
Nh÷ng giät s­¬ng long lanh ®Ëu trªn c¸c cµnh l¸ nh­ t« thªm vÎ léng lÉy cho khu v­ên. Chi hoa hång ®ang s¾m sña nh÷ng bé v¸y ¸o rùc rì nhÊt ®Ó ®i tr¶y héi. C« hoa cóc h·y cßn ng¸i ngñ. Gãc v­ên bªn kia,thÝm hoa nhµi ch¨m chØ ®ang d¹y c¸c con häc bµi.
BÇy chim còng d¹y tõ s¸ng sím ,trÌo tãt lªn cµnh cao say s­a «n l¹i bµi h¸t h«m qua. C¶ khu v­ên ®Òu bõng lªn trong n¾ng sím .
Bµi 3: H·y t¶ c¶nh tr­êng em tr­íc buæi häc trong ®ã cã sö dông so s¸nh vµ nh©n hãa.
 Bµi tham kh¶o
S¸ng sím tr­êng em nh­ mét gia ®×nh nhá. C¶ s©n tr­êng nhén nhÞp, n¸o nhiÖt h¼n lªn. BÇy chim ®Ëu trªn c©y lÝu lo tËp h¸t. Hµng c©y tr­íc s©n tr­êng rñ nhau tËp móa. Trong líp , chÞ b¶ng ®en võa míi ngñ dËy cßn ch­a kÞp röa mÆt. Bµn ghÕ ®· xÕp hµng rÊt ngay ng¾n chuÈn bÞ vµo líp . Ng«i tr­êng nh­ ®ang thay bé quÇn ¸o míi chuÈn bÞ cho mét ngµy míi víi rÊt nhiÒu c«ng viÖc. 
Chuyªn ®Ò 2 : ¤n tËp vÒ tõ lo¹i.
 I.Tõ chØ ®Æc ®iÓm :
ThÕ nµo lµ tõ chØ ®Æc ®iÓm ?
Tõ chØ ®Æc ®iÓm lµ tõ diÔn t¶ ®Æc ®iÓm , tÝnh chÊt, h×nh d¸ng , tÝnh nÕt cña ng­êi , vËt ; mµu s¾c cña vËt.
Tõ chØ ®Æc ®iÓm gåm :
+ Tõ chØ ®Æc ®iÓm ,tÝnh chÊt cña ng­êi, vËt: VD : tèt, xÊu, mÒm, cøng,xinh, ®Ñp, xa , gÇn
+Tõ chØ h×nh d¸ng, tÝnh nÕt cña ng­êi ,vËt : VD : cao, gÇy, bÐo, ngoan h­ , ®áng ®¶nh,.
+Tõ chØ mµu s¾c cña vËt : VD : xanh , ®á ,vµng 
C¸c bµi tËp vÒ tõ chØ ®Æc ®iÓm :
: NhËn diÖn tõ chØ ®Æc ®iÓm trong c©u, trong ®o¹n.
: ViÕt c©u cã tõ chØ ®Æc ®iÓm.
: ViÕt ®o¹n v¨n cã tõ chØ ®Æc ®iÓm.
 II . Tõ chØ sù vËt
ThÕ nµo lµ tõ chØ sù vËt ?
Tõ chØ sù vËt lµ tõ nªu c¸c sù vËt mµ chóng ta cã thÓ nh×n thÊy ®­îc .
Tõ chØ sù vËt gåm : 
+ Tõ chØ ng­êi : VD : c«ng nh©n, häc sinh ,b¸c ,c« 
+ Tõ chØ con vËt: VD : mÌo, gÊu b«ng, bóp bª,
+ Tõ chØ c©y cèi: VD : hoa hång , cóc, h­íng d­¬ng,
+ Tõ chØ vËt: VD : bµn , ghÕ , b¶ng ®en, s¸ch,
C¸c bµi tËp vÒ tõ chØ sù vËt :
3.1: NhËn diÖn tõ chØ sù vËt trong c©u , trong ®o¹n .
3.2 : ViÕt v©u cã tõ chØ sù vËt .
3.3 : ViÕt ®o¹n v¨n cã tõ chØ sù vËt . 
 III. Tõ chØ ho¹t ®éng , tr¹ng th¸i 
1.ThÕ nµo lµ tõ chØ ho¹t ®«ng ,tr¹ng th¸i ?
Tõ chØ ho¹t ®éng , tr¹ng th¸i lµ tõ diÔn t¶ ho¹t ®éng cña ng­êi ,
con vËt , vµ tr¹ng th¸i cña vËt. 
2.Tõ chØ ho¹t ®éng ,tr¹ng th¸i gåm :
+ Tõ chØ ho¹t ®äng cña ng­êi ,vËt :
VD: ¨n, uèng n­íc, nÊu c¬m , b¾t chuét ,.
+ Tõ chØ ho¹t ®éng cña vËt ( trong c¸c c©u cã sö dông nh©n hãa )
VD : ChÞ Hoa Cóc ®ang s¾m söa bé v¸y ¸o ®Ñp nhÊt ®Ó ®i tr¶y héi .
+ Tõ chØ tr¹ng th¸i cña vËt ( Nh÷ng vËt tù b¶n th©n nã kh«ng cã ho¹t ®éng 
nh­ kh«ng biÕt nghe, kh«ng biÕt nh×n, kh«ng tù vËn ®éng ®­îc ,)
VD : MÆt trêi ®ang táa nh÷ng tia n¾ng Êm ¸p lªn c¸nh ®ång .
3.C¸c bµi tËp vÒ tõ chØ ho¹t ®éng ,tr¹ng th¸i: 
+ NhËn diÖn tõ chØ ho¹t ®éng , tr¹ng th¸i trong c©u , trong ®o¹n .
+ ViÕt c©u cã tõ chØ ho¹t ®éng ,tr¹ng th¸i .
+ ViÕt ®o¹n v¨n cã tõ chØ ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i .
Nh÷ng l­u ý khi lµm c¸c bµi tËp vÒ nhËn diÖn tõ :
 + §äc kÜ tõng c©u ( v¨n , th¬ ) 
 + So¸t lÇn l­ît tõng c©u xem trong c©u cã nh÷ng tõ nµo.
 + Dïng th­íc g¹ch ch©n tõng tõ ®Ó tr¸nh bá sãt tõ trong c©u.
Chuyªn ®Ò 3 : ¤n tËp vÒ c©u
 I. C©u : Ai ( c¸i g× , con g× ) lµ g× ?
 Ai ( c¸i g× , con g× )
 Lµ g× ?
Lµ tõ chØ ng­êi, tõ chØ vËt, con vËt, c©y cèi
( Tõ chØ sù vËt )
Lµ tõ chØ ng­êi, chØ vËt , chØ con vËt ,c©y cèi.
( Tõ chØ sù vËt )
KiÓu cÊu t¹o c©u :
DÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt:
Gi÷a hai bé phËn c©u ®­îc nèi víi nhau b»ng tõ: lµ
II. C©u : Ai ( c¸i g×, con g× ) lµm g× ?
 Ai ( c¸i g× , con g× )
 Lµm g× ?
Lµ tõ chØ ng­êi , chØ vËt, chØ con vËt, chØ c©y cèi.
( Tõ chØ sù vËt )
Lµ tõ chØ ho¹t ®éng cña ng­êi, con vËt.
Lµ tõ chØ tr¹ng th¸i cña vËt.
 ( Tõ chØ ho¹t ®éng , tr¹ng th¸i )
KiÓu cÊu t¹o c©u : 
DÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt :
 -PhÇn lín gi÷a hai bé phËn c©u ®­îc nèi víi nhau b»ng tõ : ®ang
 -Mét sè c©u kh«ng cã tõ ®ang nh­ng vÕ 2 cña c©u cã tõ chØ ho¹t ®éng hoÆc tr¹ng th¸i.
 III. C©u :Ai (c¸i g×,con g×) nh­ thÕ nµo ?
KiÓu cÊu t¹o c©u:
Ai (c¸i g× ,con g× )
nh­ thÕ nµo?
Lµ tõ chØ ng­êi, chØ vËt, chØ con vËt ,chØ c©y cèi.
(Tõ chØ sù vËt )
Lµ tõ chØ ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt cña ng­êi cña con v¹t cña ®å vËt.
(Tõ chØ ®Æc ®iÓm )
2.DÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt :
PhÇn lín trong c¸c c©u ®Òu cã nh÷ng tõ : rÊt ,kh¸, h¬i
Trong c©u vÕ 2 ®Òu cã c¸c tõ chØ ®Æc ®iÓm.
IV. C¸c d¹ng bµi tËp vÒ tõ lo¹i :
NhËn diÖn c¸c kiÓu c©u trong ®o¹n v¨n , ®o¹n th¬.
HS lµm c¸c bµi tËp 3tr72;2,3tr73;1,3tr74;2tr80;3tr69;2tr66;
§Æt c©u cã c¸c kiÓu c©u.
ViÕt ®o¹n v¨n cã sö dông c¸c kiÓu c©u.
Cho ®o¹n v¨n ,®o¹n th¬ chän vµ xÕp c¸c c©u vµo cïng mét kiÓu cÊu t¹o.
Ph©n tÝch c©u thµnh 2 vÕ theo kiÓu cÊu t¹o.