Giáo án Sinh học Lớp 4 - Bài 36: Phát triển ở thực vật có hoa

Trường: ĐHSP Huế GVHD: TS. Đặng Thị DạThủy
Lớp: Sinh 4A Sinh viên: Hoàng Phước Ngọc Anh	
GIÁO ÁN
Bài 36: PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA
I MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài này, học sinh cần hình thành được các kỹ năng sau:
1.Kiến thức:
- Nhận biết sự ra hoa là giai đoạn quan trọng của quá trình phát triển ở thực vật hạt kín.
- Trình bày được các nhân tố chi phối sự ra hoa của cây
- Phân tích được sự ra hoa phụ thuộc vào thời gian chiếu sáng và bóng tối (quang chu kỳ) với sự có mặt của phitocrom.
- Giải thích được cơ sở của một số ứng dụng trong nông nghiệp.
2.Kỹ năng:
- Phát triển kỹ năng tư duy: quan sát và phân tích tranh, so sánh, tổng hợp
- Phát triển kỹ năng học tập: biết làm việc theo cá nhân và nhóm.
- Phát triển kỹ năng quan sát và phân tích tranh
3. Thái độ;
- Giải thích được các hiện tượng về sự ra hoa của cây trong tự nhiên
- Có ý thức ứng dụng các kiến thức về quang chu kỳ vào sản xuất nông nghiệp để nâng cao năng suất cây trồng → Hình thành được niềm tin và say mê khoa học từ những thành tựu điều khiển sự ra hoa trái vụ trong nông nghiệp
II NỘI DUNG TRỌNG TÂM
- Hoocmon ra hoa
- Quang chu kỳ
- Phitocrom
III PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
- Quan sát tranh-tìm tòi
- Làm việc độc lập với SGK - tìm tòi
- Vấn đáp-tìm tòi
IV PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
- Một số tranh ảnh minh họa.
- Phiếu học tập
V TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC TIẾT HỌC
1. Ổn định tổ chức lớp
2. Kiểm tra bài cũ
Câu 1: Hoocmon thực vật là gì?
Câu 2: Hoocmon thực vật gồm mấy nhóm? Tác dụng của từng nhóm như thế nào?
3. Đặt vấn đề
 Đặt vấn đề: Ở thực vật, bên cạnh việc tăng kích thước khối lượng của cây, các hiện tượng đâm chồi nảy lộc , ra hoa cũng là biểu hiện của sự phát triển. Đặc biệt sự hình thành hoa là dấu hiệu của việc chuyển tiếp của cây từ pha sinh dưỡng sang pha sinh sản.Vậy sự ra hoa bị chi phối bởi những nhân tố nào, và con người đã vận dụng những hiểu biết đó vào sản xuất nông nghiệp ra sao. Chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu “bài 36: Phát triển ở thực vật có hoa”
4. Bài mới
Hoạt động giáo viên
Hoạt động học sinh
Nội dung
Hoạt động 1: Các nhân tố chi phối sự ra hoa
Hoạt động 1.1:
GV: Nhân tố đầu tiên tác động đến sự ra hoa chính là tuổi cây.
VD 1: Cho hs qsát 36 → cây cà chua ra hoa vào lúc nào?
- Cây cà chua 9→14 lá thì ra hoa.( số lá được coi là số tuổi).
Lấy thêm ví dụ
- Cây chuối ra hoa sau 1 năm
- Cây na ra hoa sau 3 năm
- Cây tre sau 50 năm mới ra hoa.
?) Em hãy nêu mối quan hệ giữa tuổi cây và sự hoa của cây.
Gv kết luận và liên hệ với câu nói dân gian “trẻ trồng na già trồng chuối”
VD2: Ở cây non
+ Nhiều lá,ít rễà phát triển cho nhiều hoa đực.
+ Ít lá,nhiều rễ à phát triển cho nhiều hoa cái.
?)Em hãy giải thích nguyên nhân của hiện tượng trên?
KL:... và bổ sung
Ngoài Gib và xito thì còn có Auxin góp phần tạo nên sự cân bằng trong biểu hiện giới tính, etilen tạo nên 100% hoa cái ở các cây bầu bí.
Khi trồng dưa leo, mướp, bầu bí lúc khi ra hoa người ta thường hun khói. Làm như vậy có tác dụng gì ?
Như vậy sự ra hoa liên quan với tuổi cây và lượng hoocmon trong cây.
Hs trả lời: Tuỳ vào giống và loài, đến độ tuổi xác định thì cây ra hoa
Hs trả lời:
+Lá là nơi tổng hợp giberelin chi phối sự hình thành hoa đực.
+Rễ àtổng hợp xitokininà hoa cái.
+Lá = rễàcó sự cân bằng hoocmonà tỷ lệ hoa đực cái bằng nhau
 - Hs trả lời:Trong khói có etylen giúp cây hình thành nhiều hoa cái → tăng số quả.
I. Các nhân tố chi phối sự ra hoa
1. Tuổi cây
- Tuỳ vào giống và loài, đến độ tuổi xác định thì cây ra hoa 
- Các chất ĐHST ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính của hoa
+ Giberelin nhiều à hoa đực
+ Xitokinin nhiều à hoa cái
+ Gib = Xit à hoa đực = hoa cái
Hoạt động 1.2:
*Liên hệ:
 Tại sao một số loài cây như hoa Đào, vải thiều ngoài miền Bắc khi đưa vào trồng ở miền Nam, mặc dù đã đủ tuổi ra hoa nhưng cây vẫn không ra hoa?
Như vậy:Các loài cây, khi đến độ tuổi ra hoa chúng còn chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố ngoại cảnh khác .Vậy ngoại cảnh có vai trò như thế nào chúng ta cùng tìm hiểu mục 2
- GV đưa ra ví dụ về ảnh hưởng của nhiệt độ thấp đến sự ra hoa: cây lúa mì, bắp cải ra hoa kết hạt sau khi trải qua một mùa đông lạnh hoặc được xử lí ở nhiệt độ dương thấp thích hợp nếu gieo vào mùa xuân. Hiện tượng đó gọi là xuân hóa. Vậy xuân hóa là gì?
Như vậy: Một số thực vật chỉ ra hoa sau khi có một giai đoạn sinh trưởng, phát triển trong điều kiện nhiệt độ thấp thích hợp àhiện tượng xuân hóa --> như vậy nhiệt độ có ảnh hưởng đến sự ra hoa của cây.
Em hãy cho biết còn những yếu tố bên ngoài nào chi phối sự ra hoa của cây ?
- Ngoài khả năng tác động đến thời điểm ra hoa thì yếu tố ngoai cảnh còn tác động lên sự phân hoá giới tính hoa của cây.
VD3:
Đk: ngày ngắn, ánh sáng xanh, nhiệt độ thấp, hàm lượng CO2 cao, độ ẩm cao, nhiều Nitơ à nhiều hoa cái.
ĐK: ngày dài, ánh sáng đỏ, nhiệt độ cao, hàm lượng CO2 thấp, độ ẩm thấp, nhiều Kali à nhiều hoa đực
?) Các yếu tố môi trường tác động đến sự phân hoá giới tính hoa ntn.
Hiểu biết được sự tác động của ngoại cảnh với sự ra hoa có ý nghĩa gì trong sản xuất?
- GV kết luận: Hiểu biết để trồng cây đúng mùa vụ, phù hợp với điều kiện sinh thái của từng loài, và có biện pháp canh tác thích hợp
- Hs trả lời:Vì nhiệt độ ở Miền Nam thường cao cây không ra hoa.
- Hs trả lời
-Hs trả lời: nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, hàm lượng CO2 dinh dưỡng khoáng.
- Hs trả lời: nhân tố môi trường à hoocmon tv à bộ máy di truyền à giới tính đực, cái.
- Hs trả lời
2. Vai trò ngoại cảnh
- Các yếu tố ngoại cảnh ảnh hưởng tới thời điểm ra hoa của cây
- Ảnh hưởng tới sự phân hoá giới tính hoa của cây:
- Nhân tố môi trường à hoocmon tv à bộ máy di truyền à giới tính đực, cái
Hoạt động 1.3:
Trên thực tế, có một số cây chỉ ra hoa vào mùa hè, một số cây chỉ ra hoa vào mùa đông, lại có những cây ra hoa quanh năm. Nhân tố đóng vai trò chính chi phối sự ra hoa nói trên chính là quang chu kì. Để biết rõ hơn về quang chu kỳ → phần 3.
Gv giới thiệu: - Quang chu kì là thời gian chiếu sáng xen kẽ với bóng tối (tương quan độ dài của ngày - đêm) ảnh hưởng đến sự ST,PT của cây.
- Dựa vào quang chu kì có thể chia thành 3 loại cây: cây ngày ngắn, cây ngày dài, cây trung tính.
- Cho hs quan sát hình sự ra hoa của cây ngày ngắn, ngày dài, trung tính và hoạt động nhóm để hoàn thành phiếu học tập
- Các em về nhà lấy thêm ví dụ các loại cây trên
- Gv cho hs theo dõi hình 36.2 ở phần chiếu sáng nhấp nháy cho che bớt phần dưới.
+ Khi chiếu ság nhấp nháy vào đêm dài thì cây ngày ngắn và cây ngày dài có hiện tượng ntn?
+ Gv kết luận và bổ sung nguyên nhân do ảnh hưởng của phitôcrôm.
- Hs hoạt động nhóm cử đại diện trả lời
 Hs trả lời: cây ngày ngắn ko ra hoa, cây ngày dài ra hoa.
3. Quang chu kì
Khái niệm
- Quang chu kì là thời gian chiếu sáng xen kẽ với bóng tối (tương quan độ dài của ngày - đêm) ảnh hưởng đến sự ST,PT của cây
- Phiếu học tập
Hoạt động 1.4:
GV: Nhân tố chi phối sự ra hoa tiếp theo đó là phitôcrôm.
- Giáo viên giới thiệu:
+ Phitôcrôm là sắc tố có bản chất là protein, có khả năng hấp thụ ánh sáng để cảm nhận quang chu kỳ và cảm nhận ánh sáng trong các loại hạt cần ánh sáng để nảy mầm.
+ Tồn tại ở 2 dạng:
§ Dạng hấp thụ ánh sáng đỏ àPđ (P660):
§ Dạng hấp thụ ánh sáng đỏ xa
Pđx ( P730 )
 Sáng,đỏ
P660 P730
 Tối,đỏ xa
§ P660 : dạng nghĩ.
§ P730 : dạng hoạt động sinh lý: kích thích sự ra hoa của cây ngày dài, ức chế sự ra hoa của cây ngày ngắn à với cây ngày ngắn để ra hoa được cần giảm đến tối thiểu P730, do đó cần đêm dài để biến P730 thành P660. Ngược lại cây ngày dài cần tích đủ một lượng nhất định P730 nên cần thời gian sáng dài và tối ngắn để biến P660 thành P730 và P730 thành P660 ít và chậm hơn. Vì vậy cây ngày ngắn thực chất là cây đêm dài, cây ngày dài thực chất là cây đêm ngắn
P730 còn ảnh hưởng đến hoạt động đóng mở khí khổng, vận động cảm ứng
4. Phitôcrôm
- Là một loại protein hấp thụ ánh sáng
- Tồn tại ở 2 dạng:
+ Dạng hấp thụ ánh sáng đỏ àPđ (P660)
+ Dạng hấp thụ ánh sáng đỏ xa
Pđx ( P730 )
 Sáng,đỏ
- P660 P730
 Tối,đỏ xa
- P660 : dạng nghĩ.
- P730 : dạng hoạt động
+ Sự nở hoa
+ Vận động cảm ứng.
+ Mở khí khổng.
Hoạt động 1.5:
Trong điều kiện quang chu kỳ thích hợp, sự ra hoa còn liên quan đến 1 loại hoocmon ra hoa, người ta gọi đó là Florigen. Hoocmon này di chuyển vào đỉnh sinh trưởng của thân, lá, làm cây ra hoa
- Vậy bản chất của florigen là gì?
- Người ta chứng minh sự sự tác động của florigen bằng thí nghiệm ghép cành.
+ Quan sát hình 36.1 sgknc
à gv mô tả:
- Người ta có 2 cây, 1 cây ngày ngắn, 1 cây ngày dài.
+ Cây ngày ngắn có khả năng ra hoa trong điều kiện ngày ngắn
+Cây ngày dài không có khả năng ra hoa trong điều kiện ngày ngắn.
?)Có nhận xét gì về kết quả thí nghiệm.
?)Vậy tại sao lại có được hiện tượng như vậy.
àGv giải thích: Đó là do sự tác động của Florigen.
Song người ta chưa bao gồm tách chiết được florigen=>nên gọi là chất giả thiết .
« Trong điều kiện ngày ngắn, cây ngày ngắn tạo ra Florigen kích thích ra hoa, chất này truyền qua chỗ ghép sang cây ngày dài kích thích cây ngày dài ra hoa. »
Hs trả lời:
- florigen là hooc môn kích thích ra hoa.
florigen =giberelin +antezin.
Hs trả lời
5. Hooc mon ra hoa:(florigen)
a. Bản chất của florigen.
- florigen là hooc môn kích thích ra hoa.
florigen =giberelin +antezin.
- Florigen chỉ kích thích sự ra hoa khi có đầy đủ cả hai thành phần.
b. Tác động của florigen.
- Lá là cơ quan tiếp nhận ánh sáng và sản sinh florigenàkích thích sự ra hoa.
Hoạt động 2: Ứng dụng
 GV dẫn dắt: Từ những hiểu biết về các nhân tố chi phối sự ra hoa, con người đã có những ứng dụng thực tiễn nào?→II
Gv bổ sung và kết luận
- Hs trả lời
II. Ứng dụng.
 - Dinh dưởng hợp lý(C/N thích hợp)
 - Xử lý nhiệt độ thấp đối với các cây 2 năm→ ra hoa trái vụ
 - Chiếu sáng vào ban đêm → đêm dài thành đêm ngắn làm cho cây ngày dài ra hoa trong điều kiện ngày ngắn ví dụ cây thanh long.
Ví dụ: Dùng tia laze helium-neon
 - Dùng giberilin tạo điều kiện cho sự ra hoa
 -Trồng cây dựa vào yêu cầu ánh sáng của mỗi loại cây
 -Trồng cây với điều kiện quang hợp nhân tạo
5. Củng cố:
- Giáo viên khái quát lại nội dung trọng tâm của bài 
- Cho học sinh lựa chọn đáp án đúng các câu sau:
Câu 1. Quang chu kì là:
a. tương quan độ dài ngày và đêm trong một mùa
b. tương quan độ dài ngày và đêm
c. thời gian chiếu sáng trong một ngày
d.thời gian chiếu sáng xen kẽ với bóng tối bằng nhau trong một ngày
Câu 2. florigen là hoocmon kích thích:
A.tạo nên các thành phần hoa của cây.
B.tạo nên các thành phần của lá cây.
C.tạo nên giới tính đực.
D.tạo nên giới tính cái
Câu 3:Ánh sáng đỏ có bước sóng 660 nm sẽ:
A. kìm hãm sự ra hoa của cây ngày dài,kích thích sự ra hoa của cây ngắn.
B. kìm hãm sự ra hoa của cây ngày ngắn,kích thích sự ra hoa của cây ngày dài.
C. kích thích sự ra hoa của cây ngày ngắn và cây ngày dài
D. kìm hãm sự ra hoa của cây ngày ngắnvà cây ngày dài
Câu 4:Theo quang chu kì cây ngày dài ra hoa trong điều kiện:
A.ngày dài và ngày ngắn.
B.Chiếu sáng ít hơn 6 giờ.
C.chiếu sáng ít hơn 12 giờ.
D.chiếu sáng nhiều hơn 12 giờ
Câu 5:vai trò sau đây không phải của phytocrom:
A.tác động đến sự ra hoa nảy mầm.
B.tổng hợp sắc tố.
C.hình thành giới tính đực cái.
D.vận động cảm ứng,đóng mở khí khổng
5. BTVH
Trả lời câu hỏi sgk, đọc trước bài 37
PHIẾU HỌC TẬP
Bài 36: PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA
Hãy quan sát hình: Sự ra hoa ở cây ngày ngắn, cây ngày dài, cây trung tính, kết hợp đọc nội dung mục I.4 trang 137 SGK và thảo luận nhóm để điền vào bảng sau.
Loại cây
Điều kiện ra hoa
Ví dụ
Cây ngày dài
Cây ngày ngắn
Cây trung tính
TỜ NGUỒN
Loại cây
Điều kiện ra hoa
Ví dụ
Cây ngày dài
Ra hoa trong điều kiện chiếu sáng >12h/ngày
Hành, cà rốt, rau diếp, sen cạn, củ cải đường, thanh long, dâu tây
Cây ngày ngắn
Ra hoa trong điều kiện chiếu sáng
< 12h/ngày
Thược dược, đậu tương,vừng, mía, cà tím, cà phê
Cây trung tính
Ra hoa cả trong điều kiện ngày dài và ngày ngắn
Cà chua, lạc,đậu, ngô, hướng dương